19 YY Başından 20 YY Başına Kürd-Ermeni İlişkileri

Toplumların tarihi, bir yönüyle, farklı etnik, inanç ve kültüre sahip diğer toplumlarla yaşadıkları ilişkiler tarihidir. Çeşitli tarihi süreçlerde, yan yana veya iç içe yaşayan toplumların, bazen dost bazen çatışma bazen dayanışma bazen ortak üretim içinde bulunmaları kaçınılmazdır. Böyle toplumların, tarihsel ilişkilerini birbirinden bağımsız değerlendirmek mümkün değildir. Ermeni-Kürd ilişkileri tarihi, bunun en çarpıcı örneklerinden biridir.

Bu iki kadim halk (ulus), neden, binlerce yıl üzerinde yaşadıkları coğrafyanın egemeni olamadılar, sahibi oldukları arazinin tapusunu alamadılar?.. Emperyalist etkilenmeler ve Osmanlı oyunları bir yana, inanç farklılığı, iki halkın aynı coğrafyayı paylaşıyor olmaları ve toprak meselesi, önemli sebepler olmalıdır. “Aynı suyu içen, aynı havayı soluyan iki millet” diye nitelendirilen bu iki ulus, uzlaşamaz mıydı? Aralarına kara kediler mi girdi, yanıldılar mı, yanıltıldılar mı şeklinde sorular da akla gelebilir. Bu çalışma, bir oranda, bu sorulara verilecek cevapları araştırmak için yapıldı.

Ermeni ve Kürd halkı arasında, ilişkilerin bozulması, 19.yy başında, Batılı emperyalistlerin müdahaleleri ve Osmanlı merkezileşme politikaları sonucu Kürd Beyliklerini dağıtılması sonrasındaki Tanzimat süreciyle başladı. Kürd-Ermeni ilişkileri, 1878 Berlin Antlaşması sonrasında ortaya atılan

Vilâyat-ı Sitte projesi ve 1894-1896 Olayları sonrasında tamamıyla bozuldu ve I. Dünya Savaşı sırasında (1915-1916) onarılmaz bir hâl aldı.

Ermeni-Kürd ilişkileri tarihi, bir yıllık değil, iki bin yılı aşkın bir süreci kapsamaktadır. Bu kitapta konu, “Kürd-Ermeni İlişkileri” çerçevesiyle sınırlandırılmış, esas olarak Osmanlı egemenliğindeki son yüz yıllık (1823-1923) dönem, kronolojik bir şekilde ele alınmıştır…