Palu - Harput 1878 : 1. Cilt - Adalet Arayışı 2. Cilt - Raporlar (2 Kitap Takım Kutulu)

Palu - Harput 1878 Çarsancak, Çemişgezek, Çapakçur, Erzincan, Hizan ve Civar Bölgeler adlı çalışma, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın hemen sonunda Ermeni Patrikhanesi tarafından Anadolu'da görevlendirilen üç Ermeni rahibin gözlemlerini Türkçeye aktaran önemli bir kaynak olma niteliğini taşımaktadır. Rahiplerin yazdıkları raporlardan oluşan ikinci cildi yayına hazırlayan Arsen Yarman, bu raporlarda sözü edilen iktisadi, siyasi ve askeri bilgilere tarihsel bir bağlam kazandırmak için uzun bir "Sunuş" kaleme almış ve bu hacimli çalışma kitabın ilk cildini oluşturmuştur.

İkinci ciltte her üç rahip de (Vahan Bardizaktsi, Boğos Natanyan ve Karekin Sırvantsdyants) savaş sırasında ve savaşın hemen ardından gezdikleri şehirlerdeki Ermenilerin yaşadıkları ekonomik sıkıntıları ve duydukları güvenlik kaygılarını ayrıntılı olarak anlatmaktadırlar. Böylelikle devlete ödedikleri vergilerin yanı sıra bölgede hâkim olan aşiretlerin baskı ve saldırılarına da maruz kalan Ermeni köylülerin yaşadıkları güç koşullar hakkında son derece önemli bilgilere sahip olunabilmektedir. Rahiplerin raporlarında Ermeni manastır, kilise, okul ve dernekleri hakkındaki bilgilerin yanı sıra bölgede yaşayan diğer halklar hakkındaki gözlemlere de yer verilmektedir.

Arsen Yarman tarafından kaleme alınan birinci ciltte ise rahiplerin görevli olduğu dönemde bölgenin sosyal-tarihsel durumu, imparatorluğun vergi politikaları, Osmanlı-Rus Savaşı'nın yarattığı yıkım, Kürt aşiretleriyle Ermeni köylüler arasındaki gerilim, Ermeni toplumunun iç ayrışmaları ve 1860'lardan itibaren güçlenmeye başlayan haksızlıklara karşı direniş eğilimleri hakkında bilgiler bulmak mümkündür.

Her üç rahibin anlatımlarına eşlik eden ayrıntılı dipnotlar ve zengin görsel malzemeler de elinizdeki kitabı zenginleştiren hususlar arasındadır.